نویسنده: غلامرضا صالحی                                     بازگشت به فهرست

اشاره :

دین مقدّس اسلام، جامع تمامی ادیان الهی و کاملترین آیینی است که بشر تاکنون به خود دیده است. اسلام با اینکه رأفت و رحمت عظیمی را برای همة بندگان خدا به ارمغان آورده و مبنای اصلی کار پیامبر(ص) نیز بر اساس محبّت بوده است، امّا هیچ گاه به مسلمانان اجازه کوتاهی و سکوت در مقابل دشمنان اسلام و آنان که به هر نحوی در صدد ضربه زدن به دین و نظام اسلامی بر می­آیند، نداده است و این، یکی از مزیّت­های بزرگ اسلام و آموزه­های ناب نبوی(ص) می‌باشد که به مسلمانان دستور داده تا با تمام قدرت و قوا با بیگانگان مقابله کنند و در این راه، هیچ گونه سستی ننمایند؛ چنان که قرآن کریم، مؤمنان واقعی را چنین توصیف کرده است: )مُحَمّدٌ رَسُولُ اللّهِ وَ الّذینَ مَعَهُ أَشِدّاءُ عَلَى الْکُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ([1] محمّد (ص) فرستادة خداست و کسانی که همراه او هستند ، بر کافران سخت گیر و با همدیگر مهربان‌اند. یکی از کارهای مهّم و اساسی پیامبر اکرم(ص) ، تربیت نظامی و افزایش روحیة جنگاوری و دلاوری مسلمانان بود که در این نوشتار به ابعاد مختلف آن اشاره می­نماییم.

معنای جنگ در اسلام

مقابله با دشمنان و دفع فتنه­های آنان، برخلاف بعضی از درگیری­های قبیله­ای و کینه توزانه و استبدادی، در اسلام معنای بسیار والا و ارزنده­ای دارد. جنگ در اسلام، به معنای پیکار با دشمن به منظور تأمین آزادی تبلیغ دین، محکم ساختن پایه­های صلح و به دست آوردن سعادت مادی و معنوی انسان­ها ، با رعایت اصول جوانمردی و شرافت است. از شرایط جنگ عادلانة اسلامی، این است که با اصول انسانی مطابق و هدف آن برقرار ساختن صلح دائم و ایجاد آرامش در بلاد و همچنین احترام کامل به جان و مال مردم بی­گناه است.

قرآن کریم به پیامبر اکرم(ص) دستور می­دهد با کسانی که در پی جنگ و فتنه‌گری نیستند، در هر جای عالم که باشند، با عدالت و محبّت رفتار کند و این، از مزیّت‌های ویژة اسلام است: )لا یَنْهاکُمُ اللّهُ عَنِ الّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنّ اللّهَ یُحِبّ الْمُقْسِطینَ [2](؛ خداوند، شما را از کسانی که در دین با شما نمی‌جنگند و شما را از دیارتان طرد نمی‌کنند، نهی نمی­کند که با آنان محبّت بورزید و به عدالت رفتار کنید. به درستی که خداوند، عدالت گران را دوست دارد .

ولی از طرف دیگر به پیامبر اکرم(ص) دستور بیزاری و دوستی نکردن با دشمنان را می­دهد و چنین می­فرماید:)إِنّما یَنْهاکُمُ اللّهُ عَنِ الّذینَ قاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى‏ إِخْراجِکُمْ أَنْ تَوَلّوْهُمْ وَ مَنْ یَتَوَلّهُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظّالِمُونَ[3](؛ همانا خداوند، شما را از دوستی با کسانی که در دین با شما سر جنگ دارند و شما را از سرزمین خود جدا می­سازند، برحذر می­دارد و کسی که با آنان دوستی و همکاری کند، ستمگر است.

اهمیّت و فضیلت جهاد

انسان با دید مادی نمی­تواند مسائل را به خوبی ارزیابی کند؛ زیرا تمام سودها و ضررها را در محدودة مادّیات می­بیند. انسان مادّیگرا حق دارد که از جهاد و جنگ گریزان باشد؛ چون همه چیز خود را در صورت جهاد در نابودی و فنا می­بیند؛ ولی هر گاه دید الهی و هدفدار گردد، بینش انسان دگرگون می‌شود و با آغوش باز به جهاد فی سبیل الله می‌پردازد. قرآن کریم، جهاد و دفاع را به نفع خود مسلمانان می­داند و به اصحاب رسول الله(ص) فرمان می­دهد که با تمام قوا در این امر حیاتی، شرکت کنند:) انْفِرُوا خِفافًا وَ ثِقالاً وَ جاهِدُوا بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ فی سَبیلِ اللّهِ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُون[4](؛ سبکبار و گرانبار بسیج شوید. و با اموال و جان های خود در راه خدا جهاد کنید؛ این به نفع شما است، اگر بدانید.
پیامبر اکرم(ص) یکی از بهترین اعمال را جهاد در راه خدا معرفی می­کند و چنین می‌فرماید: «اَفضلُ اَلاعمال عِندالله ایمانٌ لاشکَّ فیه و غزوٌ لاغلول فیه و حجَُ مبرور؛[5] برترین اعمال نزد خدا، ایمانی است که در آن شک نباشد و جنگی است که در آن خیانتی نباشد و حجّی است که مقبول باشد.»
آن حضرت در جای دیگر، جهاد و پیکار در راه خدا را از تمام زخارف دنیا برتر و بالاتر دانسته، چنین می­فرماید: «غُدوة اَو رواحَةٌ فی سَبیل اللِه خَیرٌ من الدُّنیا و ما فیها؛ [6] رفتن یا برگشتن در راه خدا ( جهاد فی سبیل الله) از دنیا و آنچه در آن است، بهتر است.» عثمان بن مظعون می­گوید: روزی خدمت رسول اکرم(ص) مشرف شدم و از آن حضرت سؤال کردم که: می‌خواهم برای سیاحت و گردش، به کوه و دشت بروم. در پاسخ سفارش فرمودند: « یا عثمانَ لاتَفعَل، فانَّ سیاحَةَ اُمَّتی الغزوَ و الجِِهادُ [7] ؛ ای عثمان ! چنین مکن، سیاحت امتّ من جهاد و پیکار است.»
در واقع آن حضرت «جهاد» را یکی از راه­های کسب روحیه آرامش برای مسلمانان می‌داند، حضرت رسول(ص) در باب فضیلت جهاد چنین می­فرماید:« کُلّ حَسناتِِ بنی آدم تُحصیها الملائکَةُ اِلّا حَسَناتِ المُجاهدینَ، فَانَّهم یَعجُزُونَ عن علمِ ثوابها؛[8] ملائکه تمامی حسنات بنی آدم را حساب می­کنند، مگر حسنات مجاهدان در راه خدا را؛ چرا که به درستی آنها از دانستن ثواب حسنات مجاهدان، ناتوان هستند.»
در روایتی دیگر، پیامبر اکرم(ص) جهاد را یکی از کلید­های بهشت رضوان معرفی می‌کند و می­فرماید: «السُیوف مفاتیحُ الجَنَة؛[9] شمشیرها، کلیدهای بهشت هستند».

شهادت ، هدیه ایده ال جهاد

بی شک آدمی برای مرگ و هجرت، خلق شده است و مرگ، لباسی است که خواه ناخواه و دیر یا زود، بر اندام انسان پوشانده خواهد شد و کسی را از آن گریزی نیست. یکی از ثمرات خوب جهاد که از آن می­توان به عطیّة خداوند به بندگان یاد کرد، «شهادت» و رسیدن به لقای الهی می‌باشد. قرآن کریم سیمای شهیدان را این گونه ترسیم کرده است: )وَ لا تَحْسَبَنّ الّذینَ قُتِلُوا فی سَبیلِ اللّهِ أَمْواتًا بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ* فَرِحینَ بِما آتاهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ یَسْتَبْشِرُونَ بِالّذینَ لَمْ یَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلاّ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ.[10]( ؛ هرگز گمان مبر آنها که در راه خدا کشته شده­اند، مرده­اند؛ بلکه آنان زنده­اند و نزد پروردگارشان روزی داده می­شوند. آنها به خاطر نعمت­ها که خداوند به آنان تفضّل کرده است، خوشحال و شادند و به کسانی که هنوز به آنان ملحق نشده­اند، بشارت می‌دهند که هیچ ترس و اندوهی بر آنان نیست.
پیامبر اکرم (ص) در فضیلت شهادت می‌فرمایند: « ما من قطرة اَحِبُّ الی الله تعالی من قَطرةِ دَم فِی سَبیل اللهِ او قَطَرةَ دَمعِ فی جوفِ اللیل مِن خَشیَةِ اللهِ؛[11] هیچ قطره ای در نزد خدا، دوست داشتنی‌تر از قطرة خونی که در راه خدا ریخته شود و یا قطرة اشکی که در دل شب از ترس خدا سرازیر شود، نیست.»
حضرت شهادت را موجب حیات ابدی انسان معرفی می­کند و چنین می‌فرماید: «فجاهِد فی سبیلِ الله، فَانّکَ اِِن تُقتِل کُِنتَ حَیّاً عِند الله تُرزقُِ؛[12] پس در راه خدا جهاد کن! زیرا اگر کشته شوی، زنده خواهی بود و در نزد خدا روزی خواهی خورد.»
پیامبر اکرم(ص) شهید را دارای هفت خصلت بزرگ می­دانند و می­فرمایند:
«از طرف خدا به شهید هفت امتیاز داده می­شود: اول: نخستین قطره­ای که از خونش می‌ریزد، تمامی گناهان او بخشیده می­شود. دوم: سرش بر دامان دو حورالعین قرار می‌گیرد، و آنها غبار را از صورتش پاک می‌کنند و به او می­گویند: مرحبا به تو! و او نیز همان را در پاسخ می­گوید. سوم: بر او لباس­های بهشتی پوشانده می­شود. چهارم: نگهبان­های بهشتی با بوی بسیار خوش به سوی او پیشی می­گیرند و هر کدام می‌خواهند او را با خود ببرند. پنجم : مقام و منزلت خود را در بهشت می­بیند. ششم : به روح او گفته می­شود : در هر جای بهشت که می‌خواهی ، گردش کن . هفتم : نظر می­کند به وجه الهی، که آن مایة راحتی و آرامش، برای هر پیامبر و شهید است.»[13]

پیامبر و پیامدهای جهاد

بر اثر وقوع جنگ و دفاع، نیروهای زیادی از میان می­روند و بهترین نیروها و استعدادها از دست می­روند و نبرد حق علیه باطل نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ لکن در دیدگاه نورانی پیامبر اکرم(ص) این نبرد نور علیه ظلمت، نتایج و آثاری را به جای می‌گذارد که جبران کنندة هر نوع کاستی است. اکنون به این آثار می­پردازیم.

جهاد و خواری دشمنان اسلام

هر گاه کار به جایی برسد که پندها و اندرزهای رسول اکرم(ص) فایده­ای نبخشد و دشمنان داخلی و خارجی دست از اقدامات کینه توزانة خود بر ندارند، نوبت برخورد محکم و قاطع می­رسد تا بدین وسیله، دشمن به سزای خود برسد و خوار و ذلیل گردد، و مؤمنین پیروز و شاد شوند.)قاتِلُوهُمْ یُعَذِّبْهُمُ اللّهُ بِأَیْدیکُمْ وَ یُخْزِهِمْ وَ یَنْصُرْکُمْ عَلَیْهِمْ وَ یَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنینَ([14]؛ شما با آن دشمنان به جنگ برخیزید تا خدا آنان را به دست شما عذاب کند و خوار گرداند و شما را بر آنها پیروز کند و دل های اهل ایمان را شفا دهد.
پیامبر اکرم(ص) جهاد را موجب رهایی از شرّ دشمنان و راحت شدن از فتنه‌های آنها معرفی می­کند و می‌فرماید: «جاهِدوا فی الله القریب و البعید، فی الحضر و السّفر، فانّ الجهاد بابُ منٌ ابواب الَجنَّة و اّنهُ ینجی صاحبه من الهمِّ و الغمّ؛ [15] نزدیک و دور را، در حضر و سفر، در راه خدا جهاد کنید. جهاد، دری از درهای بهشت است و همانا جهاد، جهادگر را از غم و ناراحتی (از دشمنان) نجات خواهد داد.»

جهاد و محو جهالت و گمراهی

اسلام در میان اهداف جهاد و پیکار ، بیش از همه به هدایت بندگان خدا توجه کرده است. پیامبر اکرم(ص) بعد از فتح مکّه هدف اصلی از جهاد خود را هدایت و سعادت مردم معرفی می­کند و مانند حضرت یوسف (علیه السلام)  همة آنان را می­بخشد و چنین می­فرماید)لا تَثْریبَ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ یَغْفِرُ اللّهُ لَکُمْ وَ هُوَ أَرْحَمُ الرّاحِمینَ([16] ؛ هیچ سختی و تنگنایی امروز بر شما نیست. خداوند، شما را می­آمرزد و او رحم کننده ترین رحیمان است.

حضرت علی (علیه السلام)  با اشاره به جنگ­های پیامبر اکرم(ص) ، افزایش ایمان و هدایت را از آثار جهاد برمی­شمارد و می­فرماید:« وَ لَقد کُِنّا مَعَ رَسولِ الله (ص) نَُقتُل ابائنا و ابنائنا و اِخواننا و اَعمامنا ، ما یَزیدُنا ذلِکَ الَّا ایماناً و تسلیماً و مُضیاً علی اللّقم و صبراً علی مَضَضِ الالم و جدّاً فی جهاد العدوّ»[17] در رکاب پیغمبر(ص) در جهاد، پدران و فرزندان و برادران و عمو­های خود را به قتل می‌رسانیم. و همانا این کار، بر ایمان و تسلیم و استقامت در راه راست وتحمَّل سوزش رنج و جدّیِت در جهاد با دشمن می­افزود».

جهاد و خاموشی فتنه­های عالم

پر واضح است که اگر آدمی در برابر جنایت­ها و فسادهای عالم، هیچ نگوید و عکس العملی از خود نشان ندهد، اندک زمانی نخواهد گذشت که فساد و تباهی، عالم‌گیر می­شود و جایی برای اسلام و امنیِّت باقی نمی­ماند. خداوند متعال به پیامبر خویش دستور می­دهد که با دشمنان خدا به جهاد برخیزد تا فتنه­های عالم از میان برود:)وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلّهُ لِلّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنّ اللّهَ بِما یَعْمَلُونَ بَصیر[18](؛ با دشمنان خدا جهاد کنید تا در زمین فتنه و فسادی باقی نماند و آیین همه، خدایی گردد.
در جای دیگر، خداوند متعال فساد و ویرانی زمین را از آثار وجودی دشمنان و کافران می‌داند و می­فرماید: ) وَ لو لا دَفْعُ اللّهِ النّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَفَسَدَتِ اْلأَرْضُ([19]؛ و اگر خداوند بعضی از مردم را در مقابل برخی دیگر برنمی­انگیخت، فساد زمین را فرا می‌گرفت.

جهاد و عزّت و بی­نیازی

جهاد در راه خدا، پیروزی سعادت و دنیا و آخرت انسان را به ارمغان می­آورد و موجب می­شود که مؤمنان، عزیز و محترم شوند و با آرامش خاطر بیشتر در راه سعادت و پیشرفت خویش قدم گذارند. رسول اکرم(ص) پیکار را موجب ایجاد مجد و عظمت می­داند و می‌‌فرمایند:«اٌغزوا تٌورثوا ابنائکم مجداً[20] ؛ جنگ کنید تا برای فرزندان خود عزّت و بزرگواری به ارث گذارید».
آن حضرت در جای دیگر پیکار در راه خدا را، عامل اصلی به دست آوردن فواید دنیوی بسیار می­داند و می­فرماید:«جاهدوا تغنموا[21] ؛ در راه خدا جهاد کنید تا فایده و غنیمت ( فراوان ) ببرید.»

جهاد و نجات مستضعفین جهان

اسلام از ما خواسته است تا علاوه بر خودسازی و پاک گردانیدن جامعة اسلامی از لکّه‌های ننگ، به فکر تمامی محرومان و مظلومان عالم نیز باشیم و در حدّ امکان، آنان را از دست جهانخواران نجات دهیم؛ هر چند آنان مسلمان و موحّد نباشند، و این همان است که در زمان حضرت مهدی (عجّ) تحقق خواهد یافت. قرآن کریم در این باره چنین مسلمین را خطاب قرار داده است:)وَ ما لَکُمْ لا تُقاتِلُونَ فی سَبیلِ اللّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفینَ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ وَ الْوِلْدانِ الّذینَ یَقُولُونَ رَبّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ الْقَرْیَةِ الظّالِمِ أَهْلُها..[22]( ؛ چرا در راه خدا و در راه ]نجات[ مردان و زنان و کودکان که تضعیف شده­اند ، پیکار نمی­کنید؛ همان افرادی که می­گویند: خدایا! ما را از این سرزمین که اهل آن ستمگرند، بیرون ببر.
پیامبر اکرم(ص) بی­توجّهی و بی­اعتنایی به مظلومان عالم را، از صفات ناپسند و غیر انسانی می­داند و ما را به دفاع و همدردی با مظلومان جهان دعوت می­نماید:« مَن اَصَبح لا یَهتَمّ بِاَمرِ المُسلِمینَ فَلَیسَ مِن المُسلِمینَ و مَن شَهِدَ رَجُلاً یُنادی یا للمُسلمینَ فَلم یُجِِب فَلیسَ مِن المُسلمینَ؛[23] هر کس که صبح کند، در حالی که به امر مسلمانان اهتمام نورزد، از مسلمانان نیست. و هر کس شخصی را ببیند که فریاد می­کند: «ای مسلمانان! به دادم برسید.» و اجابت نکند، از مسلمانان نیست».

پیامبر اکرم(ص) و آداب جهاد

با توجه به اهداف عظیمی که اسلام از جنگ و جهاد دارد، «پیکار» دارای شرایط خاصی است که با رعایت آنها، جهاد بهتر صورت می­گیرد و نتایج ویژه­ای بر آن مترتب می­­گردد و آنها از این قرارند:

1. توکّل به خداوند

از وعده­های حتمی خداوند، نصرت و یاری مؤمنان در جهاد با دشمنان خداوند می­باشد، و بی­شک این دست غیبی الهی بود که پیامبر اکرم(ص) و اصحاب اندک و انگشت شمار او را در آن دوران سخت یاری رسانید. به این حقیقت، قرآن کریم این گونه اشاره می‌کند:)یا أَیّهَا النّبِیّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنینَ عَلَى الْقِتالِ إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صابِرُونَ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ......[24](؛ ای پیامبر! مؤمنان را بر جهاد ترغیب نمای. اگر از شما بیست نفر شکیبا باشند، بر دویست نفر چیره می‌شوند...
پیامبراکرم(ص) این درس بزرگ را به مسلمین جهان داده است که نباید هیچ گاه از رحمت و عنایات غیبی الهی غفلت کرد و با «توکّل» می­­توان پیروز میدان شد. امام صادق (علیه السلام)  می­فرماید:
«وقتی پیامبر خدا(ص) می­خواست گروهی را به جنگ بفرستد، آن را فرا می‌خواند و او را در کنار خود و اصحابش می­نشاند و می‌فرمود: «سیروا بِسمِ اللهِ و باَللِه وَ فی سَبیل اللِه و علی مِلّةِ رَسُولِ الله(ص)؛[25] به نام خدا، برای خدا، در راه خدا، و به روش رسول خدا (توکّل برخدا) حرکت کنید.»

2. صبوری و استقامت در مشکلات

یکی از عوامل مهم برای کسب نتایج مطلوب در جهاد، بردباری و عدم سستی است. خداوند متعال، روحیة ویژه­ای به پیامبراکرم(ص) و مؤمنان داده است، و در صورت بردباری و تحمل مشکلات، به آنان مژده پیروزی و سرافرازی داده است: )وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ اْلأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ([26] سستی نکنید و ناراحت (از نتیجه و آینده) نباشید و شما پیروز هستید، اگر با ایمان باشید.
عمران بن حصین می­گوید: «وقتی مردم در روز جنگ احد بر اثر شکست ابتدائی مسلمین از مشرکین از اطراف رسول اکرم(ص)متفرق شدند، علی (علیه السلام)  درحالی که شمشیرش را حمائل کرده بود، در مقابل پیامبراکرم(ص) ایستاد و به دفاع از او پرداخت. آن حضرت از او پرسید: یا علی! چرا تو مانند دیگران فرار نمی­کنی؟حضرت علی (علیه السلام)  چنین فرمود: «یا رَسوُلَ الله اَرجعُ کافِراً بَعد اسلامی؛ آیا من بعد از اسلام آوردن به کفر باز گردم؟» [27]
و این نکته، از صلابت و استقامت این دو بزرگوار در جنگ و جهاد، حکایت دارد.

3. تعدی نکردن به حقوق انسانها

در عرف بین المللی، «جنگ» چیزی جز قتل و غارت و اسارت، معنا و مفهومی ندارد؛ ولی دستورهای اسلام و سفارش­های پیامبراکرم(ص)غیر از این می­باشد و اسلام از مسلمانان خواسته است که فقط با افرادی که در جنگ شرکت دارند، به پیکار برخیزند و به دیگران و حتی بدون دلیل و مصلحت، به «طبیعت» تعرض نکنند: )وَ قاتِلُوا فی سَبیلِ اللّهِ الّذینَ یُقاتِلُونَکُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنّ اللّهَ لا یُحِبّ الْمُعْتَدینَ([28]؛ در راه خدا با آنان که با شما به جنگ بر می­خیزند ، جهاد کنید، ولکن ستمکار نباشید که خداوند ظالمان را دوست ندارد.
پیامبراکرم(ص)در فرمایشی زیبا، حفظ حقوق دیگران را در جنگ، این گونه بیان می‌فرماید: « لا تَغدروا و لا تغلّوا و لا تمثّلوا و لا تقطعوا شجراً الاّ ان تضطرّوا الیها و لا تقتلوا شیخاً فانیاً و لا صبیّاً و لا امرأة؛[29] مکر و حیله نکنید، خیانت نکنید، کشته­های دشمن را مثله نکنید، درختی را قطع نکنید، مگر آنکه ناچار شوید، پیرمرد و کودک و زنی را نکشید».
برخلاف جنگ های مرسوم جهان که از هرگونه وسیله­ای برای کشتن بندگان خدا بهره می­گیرند. پیامبراکرم(ص) این روش­ها را ناجوان مردانه می­خواند. حضرت علی (علیه السلام)  در این باره می­فرماید: «نَهی رَسُولُ الله اَن یُلقی السّمُّ فی بِلاد المُشرکینَ؛[30] رسول خدا(ص) نهی کرده است که سمّ در بلاد مشرکین استعمال گردد.

پیامبر و آمادگی دائمی در برابر دشمن

لشکر اسلام باید در برابر دشمن همواره از آمادگی­های لازم برخوردار باشد تا بتواند در تمامی مواقع، با نهایت قدرت و صلابت، رو به روی دشمن بایستد. و این، سفارش مؤکّد قرآن کریم می­باشد که پیامبر اکرم(ص) و مسلمانان را به مجهّز شدن به قوی­ترین سلاح­های روز دعوت می­کند:) وَ أَعِدّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوّ اللّهِ وَ عَدُوّکُمْ وَ آخَرینَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللّهُ یَعْلَمُهُمْ.([31] ؛ و شما (مؤمنان) در مقام مبارزه با دشمنان، خود را مهیّا کنید و تا حدی که می­توانید، آذوقه و آلات جنگی و اسبان سواری برای تهدید دشمنان خدا و دشمنان خودتان و کسانی که شما نمی­شناسید و خدا آنها را می­شناسد، فراهم سازید.
در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آمده است که منظور از «قوّة» در آیة فوق، فراهم سازی تیر و سلاح است که این دو از مصادیق بارز دفاع است.[32] پیامبر اکرم(ص) برای تشویق مسلمانان به پیکار و آماده سازی ساز و برگ نظامی، چنین می­فرماید:« الا اِِنَّ الله عزّوجلّ لیدخلَ الجّنَةَ بالسهّم الواحِد الثلاثة الجنّة، عَامِلُ الخَشبهَ و المُقوَیّ به فی سَبیل اللهِ و الرّاَمی به فی سَبیل اللهِ[33] ؛ آگاه باشید که خداوند به وسیلة یک تیر جنگی، سه نفر را داخل بهشت می­کند: اول، کسی که چوب کمان را بسازد. دوم، کسی که رزمنده را در راه خدا تجهیز کند. سوم، کسی که تیر را در راه خدا ( به سوی دشمن ) پرتاب کند.»
همچنین می­فرماید:« عَلّمِوا اَبنائَِکُم الرَّمی و السّباحَة[34]؛ به فرزندان خود تیراندازی و شنا بیاموزید». می‌توان این دستور را، موضوع نظامی و استراتژیکی و در جهت آمادگی بیشتر امت اسلام دانست.

پیامبر(ص) و آسیب­های ترک جهاد

علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان[35]؛ نقل می­کند: پیامبر اکرم(ص) در گرمای سوزانی به سوی جنگ «تبوک» خارج شدند. مردی از بنی سلمه، خطاب به مردم گفت : در گرما نروید. و هوا بسیار سوزان بود. خداوند این آیة شریفه را که مربوط به ترک‌کنندگان جهاد است ، نازل کرد.) فَرِحَ الْمُخَلّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللّهِ وَ کَرِهُوا أَنْ یُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فی سَبیلِ اللّهِ وَ قالُوا لا تَنْفِرُوا فِی الْحَرِّ قُلْ نارُ جَهَنّمَ أَشَدّ حَرّا لَوْ کانُوا یَفْقَهُونَ.[36](؛ برجای ماندگان، به (خانه) نشستن خود، پس از رسول خدا شادمان شدند، و از اینکه با مال و جان خود جهاد کنند، کراهت داشتند و گفتند: « در این گرما بیرون نروید». بگو : «آتش جهنم، سوزان تر است...»
اگر مسلمانان از جنگ در راه خدا دوری کنند، کیان و نظام اسلامی در معرض خطر قرار خواهد گرفت و عزّت و آرامش آنان به چالش جدّی کشیده خواهد شد؛ چنان که رسول خدا(ص) ترک پیکار و مجاهدت را موجب بدبختی و گرفتاری و ذلّت معرفی می­کند و می­فرماید:«.... فَمَن تَرَکَ الجَهاد اَلبسهُِ الله ذُِِلّاً فی نَفِسه و فقراً فی مَعیشَته و محقاً فی دینه...؛[37] هرکس که جهاد را ترک کند، خداوند لباس ذلَّت در نفس ، و فقر و تنگدستی در زندگی، و تباهی در دین را بر او خواهد پوشاند».

پی نوشت ها: